راهنمای خرید تلسکوپ؛ چگونه تلسکوپی متناسب با نیازمان تهیه کنیم؟
تلسکوپ یکی از ابزارهایی است که به افراد عادی و منجمان حرفه‌ای کمک می‌کند تا با تماشای زیبایی‌های آسمان بیش از پیش لذت ببرند. در این مطلب می‌خواهیم راهنمای خرید یک تلسکوپ مناسب را به شما ارائه کنیم.
تماشای آسمان شب و آنچه که بیرون از زمین و اطراف آن در جریان است، از جذاب‌ترین فعالیت‌های بشر بوده است. ما انسان‌ها، به لطف حس کنجکاوی، همیشه دوست داشتیم از هر آنچه که چشم‌مان درست نمی‌بیند، سر دربیاوریم. ساخت تلسکوپ و میکروسکوپ، ارمغان همین کنجکاوی‌ها بوده‌اند و احتمالا از جذاب‌ترین اختراعات ما به‌حساب می‌آیند.
رصد آسمان و اجرام کیهانی، یکی از کارهایی است که معمولا همه در هر سنی، آن را دوست دارند و به‌همین دلیل، تلسکوپ ها، همیشه بازار پررونقی در دنیای علم دارند.
مهم نیست در چه سن و سالی هستید و چه‌قدر از نجوم و رصد آسمان سر درمی‌آورید، به لطف تکنولوژی‌های امروز، هرکس، با هر میزان اطلاعات، می‌تواند به رصدگری حرفه‌ای تبدیل شود؛ کافی است علاقه زیاد و کمی پشتکار داشته باشید.
اگر از علاقه‌مندان آسمان شب هستید و تصمیم دارید تلسکوپ بخرید، راهنمای امروز به شما تا حدود زیادی کمک خواهد کرد تا تلسکوپ مناسبی تهیه کنید. با ما تا انتهای این نوشته همراه باشید.
چند دسته تلسکوپ در بازار موجود است؟
لازم است که قبل از توضیح تلسکوپ و تجهیزاتی مناسب برای انواع فعالیت‌ها و نیازها، توضیح مختصری درباره انواع تلسکوپ ها و تجهیزات جانبی آن‌ها بدهیم. درحال حاضر سه نوع تلسکوپ در بازار وجود دارند که در ادامه ویژگی و مشخصات آن‌ها آمده‌است:
تلسکوپ های شکستی یا گالیله‌ای
نسل اول تلسکوپهای دنیا، تلسکوپ شکستی نام دارد. این تلسکوپ، همانی است که گالیله با استفاده از آن، دنیای عظیم و بی‌نهایت کیهانی را تماشا کرد.
سازوکار این دسته از تلسکوپ‌ها، به این صورت است که نور با استفاده از عدسی محدب درون تلسکوپ، جمع‌آوری می‌شود و پس از شکست، به عدسی دیگر که در انتهای تلسکوپ قرار دارد برخورد می‌کند و درنهایت به چشم ما می‌رسد.
این تلسکوپ ها، باوجود تکنولوژی ساده، هنوز هم جزو بهترین و محبوب‌ترین انواع تلکسوپ‌ها، مخصوصا برای رصدگران آماتور، به‌حساب می‌آیند.
تلسکوپ های انعکاسی یا نیوتونی
تفاوت سازوکار تلسکوپ های انعکاسی با تلسکوپ های شکستی، در نوع عدسی به‌کار رفته در آن‌ها و نوع برخورد تصویر نهایی به چشم انسان است.
تلسکوپ های انعکاسی، با استفاده از عدسی مقعر، نور را جمع‌آوری می‌کند؛ نور پس از شکست، به آینه‌ای که در قسمت انتهایی قرار دارد برخورد کرده و انعکاس تصویر درون آینه، به چشمی که بالای تلسکوپ تعبیه شده‌است برخورد می‌کند و به چشم ما می‌رسد.
این نوع از تلسکوپ، اولین‌بار به ابتکار نیوتون ساخته‌شد و به همین علت، با نام تلسکوپهای نیوتونی شناخته می‌شود.
تلسکوپهای ترکیبی یا کاتادیوپتریک
همانطور که از اسم این مدل از تلسکوپ برمی‌آید، این نوع، از فناوری هر دو مدل شکستی و انعکاسی استفاده می‌کند. به این صورت که نور ابتدا به آینه مقعر برخورد می‌کند و قبل از برخورد نور به آینه درون تلسکوپ، نور به عدسی دیگری برخورد می‌کند تا در پرتو نور تغییراتی ایجاد کند.
بعد از تغییرات ایجاد شده در پرتو نور، این نور به آینه درون تلسکوپ برخورد می‌کند و انعکاس نور آن به چشم ما می‌رسد. این نوع از تلسکوپ، از ویژگی‌های مثبت هردو مدل قبل استفاده کرده‌است و درعوض سعی کرده است که خطای اپتیکی هر دو مدل قبل را اصلاح کند.
انواع پایه یا استقرار تلسکوپ‌ها
حالا که با انواع تلسکوپ‌ها آشنا شدیم، باید با مهم‌ترین تجهیزات این ابزار رصد آشنا شویم. یکی از مهم‌ترین تجهیزات هر تلسکوپ، استقرار یا پایه آن است. تصور تلسکوپ بدون پایه، سخت است؛ تا جایی که معمولا تلسکوپ ها همراه با پایه عرضه می‌شوند. اما چند نوع پایه در بازار وجود دارد و ویژگی هر کدام‌شان چیست؟
پایه سمتی-ارتفاعی
این نوع پایه‌ها، مانند سه‌پایه عکاسی عمل می‌کنند و شما می‌توانید به‌راحتی و تنها با حرکت دادن پایه، تلسکوپ‌تان در جهات مختلف تنظیم کنید. خوبی این نوع از پایه‌ها این است که به‌راحتی تنظیم می‌شوند و برای رصدگران آماتور بهترین انتخاب هستند. یکی از انواع پرطرفدار استقرارهای سمتی-ارتفاعی، پایه‌های دابسونی هستند.
پایه استوایی
این مدل از استقرار تلسکوپ که بیشتر برای منجمان حرفه‌ای و عکاسان نجومی کاربرد دارد، به موازات حرکت اجرام کیهانی، یعنی به موازات خط استوا، حرکت می‌کند.
به همین دلیل به آن، پایه استوایی می‌گویند. کار با این پایه و تنظیم آن برای منجمان آماتور کمی سخت و گیج‌کننده است و معمولا همراه با فناوری‌هایی عرضه می‌شود که قیمت آن را از انواع سمتی-ارتفاعی، گران‌تر کرده است. به همین دلیل این نوع از استقرار برای آماتورها، پیشنهاد نمی‌شود.
چشمی‌ها
یکی از مهم‌ترین اجزا تلسکوپ، چشمی آن است و شما با کمک چشمی می‌توانید تصاویر متفاوتی در آسمان دریافت کنید. برای پی بردن به اهمیت چشمی‌ها در تلسکوپ، باید بدانید که یک تلسکوپ باکیفیت، بدون چشمی مناسب، کارایی چندانی نخواهد داشت.
معمولا در تلسکوپ هایی که خریداری می‌کنید دو چشمی با قطر متفاوت قرار دارد، اما شما می‌توانید با توجه به نیازتان، چشمی‌های دیگری هم بخرید. دو مولفه مهم در خرید چشمی تلسکوپ، بزرگنمایی و میدان دید آن است.
با دو فرمول ساده می‌توان بزرگنمایی و میدان دید چشمی را محاسبه کرد. توجه کنید که دانستن میزان این دو مولفه در هنگام خرید و تاثیری که بر کیفیت نهایی تصویر دریافت‌شده دارند، بسیار بااهمیت است.
فاصله کانونی چشمی، در بزرگنمایی نهایی تلسکوپ تاثیرگذار است و معمولا روی چشمی نوشته می‌شود. شما با تقسیم کردن فاصله کانونی تلسکوپ بر فاصله کانونی چشمی، میزان بزرگنمایی نهایی تلسکوپ را به‌دست خواهید آورد. هرچه فاصله کانونی چشمی کوچکتر باشد، میزان بزرگنمایی تلسکوپ افزایش پیدا می‌کند
. به این نکته دقت کنید که هرچه بزرگنمایی بیشتر باشد، تصویر نهایی دریافت شده، کیفیت کمتری خواهد داشت و درعوض تصاویر دریافتی، بزرگ‌تر خواهند بود.
در مورد میدان دید چشمی هم فرمول ساده‌ای وجود دارد. شما می‌توانید با تقسیم‌کردن میدان دید ظاهری تلسکوپ، بر بزرگنمایی آن، میدان دید را پیدا کنید. سایر تجهیزات جانبی تلسکوپ، مانند کیف حمل‌‌ونقل، فیلترهای رصد ماه و خورشید و سایر فیلترها، آداپتور و... هم بسته به نیاز شما قابل دسترس و خریداری هستند.
چه تلسکوپی برای استفاده من مناسب است؟
قبل از پاسخ دادن به این سوال، لازم است که از خودتان چند سوال بپرسید؛ میزان اطلاع شما از فوت و فن رصد چقدر است؟ تلسکوپ را برای چه استفاده‌ای می‌خواهید؟ بودجه شما چه میزان است؟
طبیعی است که با دیدن انواع تلسکوپ های بازار، گیج شوید و انتخاب برای شما مشکل‌تر شود. اما قبل از هرچیزی باید میزان استفاده از تلسکوپ را درنظر بگیرید. جدا از آن، باید معایب و مزایای هر تلسکوپ و تجهیزات آن را بدانید تا با توجه به انتظارتان از آن، بهترین انتخاب را داشته باشید.
توجه کنید که وظیفه اصلی تلسکوپ، جمع‌آوری نور، بالا بردن توان تفکیک اجرام آسمانی و در نهایت بزرگنمایی آن‌هاست. پس یک تلسکوپ خوب، تلسکوپی نیست که صرفا بزرگنمایی بالایی داشته‌باشد.
قبل‌تر هم اشاره کردم که بزرگنمایی بیش از ظرفیت تلسکوپ، باعث افت زیاد کیفیت نهایی تصاویر و درخشندگی آن می‌شود و تجربه رصدی جالبی به شما نخواهد داد.
در انتخاب تلسکوپ، بیشتر از بزرگنمایی تعریف‌شده برای آن، به قطر عدسی توجه کنید. اگر عکاس نجومی نیستید، یا تلسکوپ را برای رصد آماتور می‌خواهید، ترجیحا تلسکوپ‌هایی تهیه کنید که بزرگنمایی کمتری داشته‌باشند تا میدان دید شما افزایش پیدا کند و بتوانید کهکشان‌‌ها و خوشه‌های کهکشانی را به صورت کامل‌تری ببینید. قطعا این تجربه برای شما لذت‌بخش‌تر خواهد بود.
در انتخاب استقرار هم به این نکته دقت کنید که پایه‌های استوایی که معمولا موتوردار هستند یا پایه‌هایی که به سیستم GO To مجهز شده‌اند، برای یک منجم آماتور، کارایی چندانی نخواهند داشت و صرفا بودجه شما را به باد می‌دهند.
سیستم Go To، سیستمی است که با استفاده از پردازنده‌های کوچکی درون استقرار، همزمان با تنظیم تلسکوپ به سمت ستاره‌ای پرنور و وارد کردن مختصات و ساعت مکان رصد، محل تمام اجرام آسمانی را مشخص و کار منجم را برای پیدا کردن اجرام، بسیار راحت می‌کند. البته این توانایی برای کسانی که عکاسی نجومی انجام می‌دهند، کاربردی‌تر است.
در مجموع اگر دوست دارید از تماشای دقیق و باکیفیت آسمان لذت ببرید:
سعی کنید تلسکوپ شکستی بخرید. تلسکوپهای شکستی، تصاویر باکیفیت‌تری به شما ارائه می‌دهند و کار با آن‌ها بسیار راحت است و هم‌چنین استقرار مناسب برای شما استقرار دابسونی است. دقت کنید که قطرهای بیش از ۱۰اینچ، صرفا هزینه تلسکوپ را افزایش می‌دهد و کاربرد چندانی برای شما نخواهد داشت. اما اگر اهل سفرید و سفرهای رصدی زیاد می‌روید: دست شما بسته به بودجه در انتخاب تلسکوپ، باز است. سعی کنید اگر از تلسکوپهای شکستی استفاده می‌کنید، با استفاده از فیلترهای آپوکروماتیک، تصاویر نهایی این تلسکوپ‌ها را اصلاح کنید تا تجربه عکاسی لذت‌بخشی داشته باشید. استقرار استوایی کمک زیادی برای ثبت عکس‌های نجومی به شما خواهدکرد و دقت کنید که معمولا عکاسان نجومی از پایه‌های موتوردار و سیستم Go To استفاده می‌کنند. سعی کنید چشمی‌های متفاوتی انتخاب کنید. چرا که حتما بسته به باز یا بسته بودن کادر سوژه، به انواع متفاوتی از چشمی، نیاز پیدا خواهید کرد. نکته بعد اینکه به وزن تلسکوپ هم در هنگام خرید دقت کنید. هرچه قطر تلسکوپ افزایش پیدا می‌کند، تلسکوپ سنگین‌تر می‌شود و همین مشخصه، تاثیر زیادی در کارایی تلسکوپ برای حمل و نقل آن خواهد داشت. درانتها باید بگویم که بهترین گزینه برای خرید تلسکوپ، با توجه به نیاز و استفاده شما، متغیر است. به‌دنبال توصیه دیگران در خرید برندها و کاربردهای خاص یک تلسکوپ نباشید و با توجه به انتظار و نیازتان از یک تلسکوپ مناسب، آن را انتخاب کنید تا تجربه رصدی لذت‌بخشی داشته باشید.
