خرید میوه خشک کن و همه نکاتی که باید در این باره بدانید

خرید میوه خشک آماده چندان مقرون‌به‌صرفه نیست. اما اگر اهل سالم‌خوری هستید و معمولا با تنقلاتی مثل چیپس میوه ته دل‌تان را می‌گیرید، پس میوه خشک‌ کن به‌دردتان می‌خورد.

همانطور که غذاساز تهیه غذا را ساده می‌کند، میوه خشک کن تهیه تنقلات سالم را برایتان راحت می‌کند. با دستگاه‌های خانگی خشک‌ کن مواد غذایی می‌توانید میوه خشک مصرفی‌تان را خودتان تهیه کنید. امروز در «درجه» با ما همراه باشید تا با این وسیله کاربردی و نمونه‌های موجود در بازار بیشتر آشنا شوید.

پیش از بررسی نکاتی که باید برای خرید میوه خشک کن مدنظر داشته باشید، بیایید ابتدا به سؤالاتی بپردازیم که شاید پیش از خرید این وسیله ذهن‌تان را درگیر کنند.

خرید میوه خشک کن چه توجیهی دارد؟

خرید هر وسیله‌ای قطعا باید توجیهی داشته باشد. درمورد دستگاه‌های خشک کن مواد غذایی مهم‌ترین توجیهش می‌تواند جلوگیری از فساد خوراکی‌ها و حفظ ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد. دلیل اصلی فساد مواد غذایی وجود آب میان‌بافتی است. اغلب خوراکی‌ها هم چیزی بین ۲ تا ۹۶ درصد آب میان‌بافتی دارند. باکتری‌ها و قارچ‌ها هم که می‌دانید رطوبت برای‌شان بهشت است! اما خشک‌کن‌ها با از بین‌بردن آب میان‌بافتی خوراکی‌ها مانع رشد عوامل موذی و درنتیجه افزایش ماندگاری مواد غذایی تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها می‌شوند.

طرز کار میوه خشک کن چگونه است و چرا نمی‌توان به‌جای آن از فر استفاده کرد؟

خشک‌کن‌ها آب میان‌بافتی مواد غذایی را بدون هیچ پختی خشک می‌کنند. دستگاه‌های میوه خشک‌ کن برای انجام این فرایند به المنت حرارتی و فن مجهزند. المنت حرارتی گرما تولید می‌کند و فن گرمای تولیدشده را داخل دستگاه به‌گردش درمی‌آورد.

حتما می‌پرسید مگر نمی‌شود همین کار را داخل فر انجام داد؟ راستش نتیجه کار در فر به‌خوبی میوه خشک‌ کن‌‌ درنمی‌آید! فرهای ترکیبی یا کامبی (فرهایی که یک‌جا از سیستم بخارپز و کانوِکشن  برخوردارند)، البته مدل‌بالاها، معمولا تنظیمات ویژه خشک‌کن هم دارند. اما بیشتر فرهای کانوکشن یا فن‌دار و همچنین فرهای معمولی قادر به تولید گرمای با مختصات لازم برای خشک‌کردن مواد غذایی نیستند و نقاط غیر هم‌دما ایجاد می‌کنند.

ضمن اینکه گستره دمایی اغلب فرها برای خشک‌کردن بیشتر انواع میوه‌ها و سایر مواد غذایی زیادی داغ است. وقتی هم که دما از حد لازم بالاتر باشد، مواد غذایی به‌جای خشک‌شدن می‌پزند و درنتیجه بخش قابل‌توجهی از طعم و مواد مغذی‌شان از دست می‌رود. ضمنا دستگاه‌های خشک‌ کن مواد غذایی از لحاظ مصرف برق هم در مقایسه با فر برتری دارند.

آیا میوه خشک کن فقط برای میوه قابل‌استفاده است؟

این وسیله درواقع خشک‌کن مواد غذایی است، اما چون اغلب‌مان با هدف میوه خشک‌کردن سراغش می‌رویم، بیشتر به‌اسم میوه خشک کن شناخته می‌شود. پس جالب است بدانید که دستگاه‌های خشک‌کن مواد غذایی علاوه‌بر خشک‌کردن میوه برای خشک‌کردن سبزیجات، غلات، گوشت و حتی گُل هم کاربرد دارند.

تهیه گرانولا و لواشک خانگی را هم به قابلیت‌های این وسیله اضافه کنید. خشک‌کن‌ها به‌علاوه در تهیه تِمپه اندونزیایی (از فراورده‌های تخمیری سویا)، ناتوی ژاپنی (ناتو هم از فراورده‌های تخمیری سویا به‌شمار می‌رود)، ماست تازه و سایر رسپی‌هایی که به دمای ملایم اما مداوم نیاز دارند به‌کار می‌آیند.

منتها دقت داشته باشید که خشک‌کن‌های دارای سینی گِرد بیشتر برای مواد غذایی خشک (میوه، سبزی، گوشت و امثال اینها) قابل‌استفاده‌اند. اما خشک‌کن‌های دارای سینی چهارگوش برای تهیه ماست و لواشک شکل مناسب‌تری دارند.

میوه خشک‌ کن‌ ها چه مزایایی دارند؟

ازجمله مزایای خرید میوه خشک کن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سلامتی: خشک‌کن‌ها باعث حفظ مغذی‌جات طبیعی موجود در مواد غذایی می‌شوند. دستگاه‌های خشک‌کن مواد غذایی آب میان‌بافتی خوراکی‌ها را می‌گیرند، اما بیشتر ویتامین‌ها و آنزیم‌ها را باقی می‌گذارند. مهم‌تر اینکه برخلاف مواد غذایی خشک‌شده یا کنسروی کارخانه‌ای حاوی نمک و نگهدارنده‌های سولفوری نیستند. برخی نمونه‌های کارخانه‌ای قند اضافه دارند و برخی هم مونوسدیم گلوتامات که می‌تواند حساسیت‌زا باشد. اما در منزل انتخاب با خودتان است که از چه افزودنی‌هایی استفاده کنید.
• صرفه‌جویی: اگر مثلا از میوه‌ای زیاد دارید و بعید می‌دانید در کوتاه‌مدت تمامش کنید، می‌توانید میوه‌های اضافه را تا خراب نشده‌اند خشک کنید. همان‌طور که گفتیم مواد غذایی خشک‌شده ماندگاری بیشتری دارند. ضمنا خرید برخی مواد غذایی خشک‌شده آماده گران درمی‌آید و اگر خودتان برای خشک‌کردن‌شان دست‌به‌کار شوید، در هزینه‌هایتان هم صرفه‌جویی می‌شود.
• کاربری آسان: البته که کار با هر وسیله‌ای به چند بار آزمون و خطا احتیاج دارد. اما درکل کار با دستگاه‌های خشک‌کن پیچیدگی خاصی ندارد. ضمنا ازآنجایی‌که خشک‌کن‌ها فرایند خشک‌کردن را به‌آهستگی انجام می‌دهند، احتمال خراب‌ از آب درآمدن نتیجه کار خیلی کم است.

میوه خشک‌ کن‌ ها چه انواعی دارند؟

دستگاه‌های خشک‌کن مواد غذایی به دو دسته کلی جریان عمودی و جریان افقی تقسیم می‌شوند:

جریان عمودی

منبع تولید گرما در خشک‌کن‌های نوع جریان عمودی معمولا در کف دستگاه قرار دارد. این قبیل خشک‌کن‌های مواد غذایی اغلب گِردند و طبقات‌شان روی‌هم چیده می‌شوند. درِ دستگاه هم معمولا از بالا باز می‌شود. به این معنی که برای بیرون‌آوردن سینی پایینی مجبورید همه سینی‌های بالاتر را بردارید.

این نوع دستگاه‌های خشک‌کن قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تری دارند و جمع‌وجور و کم‌جاگیرند. اما در توزیع یک‌نواخت گرما به‌پای انواع جریان افقی نمی‌رسند. البته برای خشک‌کردن اکثر میوه و سبزیجات جواب می‌دهند. منتها برای مثلا گوشت کمی پرزحمت‌اند، چون تا سینی‌ها را چند بار در طول فرایند خشک‌کردن جابه‌جا نکنید نتیجه رضایت‌بخشی نمی‌گیرید.

جریان افقی

منبع تولید گرما در خشک‌کن‌های نوع جریان افقی درست مثل فرهای فن‌دار در عقب دستگاه قرار دارد. این قبیل خشک‌کن‌های مواد غذایی اغلب‌شان طبقات کشویی دارند و درشان از پهلو باز می‌شود. پس سینی هر طبقه را می‌توانید بدون نیاز به جابه‌جایی سایر سینی‌ها بیرون بیاورید. این نوع دستگاه‌های خشک‌کن از انواع جریان عمودی گران‌ترند. اما توزیع گرمای یکنواخت‌تری دارند و برای خشک‌کردن گوشت از کارایی بهتری برخوردارند.

این نوع خشک‌کن‌ها در اندازه‌های متنوعی از اندازه‌های کوچک رومیزی گرفته تا اندازه بزرگ‌تر صنعتی تولید می‌شوند. برای خشک‌کردن فراورده‌های مایع و نیمه‌مایع هم کاملا مناسب‌اند. فقط اینکه به‌نسبت انواع جریان عمودی جاگیرترند و پیشاپیش باید برای جادادن‌شان در کابینت فکری بکنید.

برای خرید میوه خشک کن به چه نکاتی باید توجه کنیم؟

درادامه عمده نکاتی را که باید هنگام خرید میوه خشک کن مدنظر داشته باشید برایتان شرح می‌دهیم:

توزیع و گردش گرما

ازلحاظ فنی خشک‌کردن مواد غذایی فرایند پیچیده‌ای نیست. فقط کافی است خوراکی موردنظر به‌مدت لازم در معرض مداوم دمای مناسب قرار بگیرد. تنها چالش این فرایند توزیع یک‌نواخت گرما است. گرما باید به‌طور یکسان در همه نقاط دستگاه توزیع شود تا بتوان به نتیجه مطلوبی دست یافت. پس اول ببینید که مدل انتخابی‌تان در رفع این مشکل چه ادعایی دارد. ضمنا یادتان نرود که دستگاه‌های خشک‌کن‌ نوع جریان افقی توزیع گرمای بهتری دارند.

کاربری آسان

پیشتر هم اشاره کردیم که کار با دستگاه‌های میوه خشک‌ کن‌ مواد غذایی کار پیچیده‌ای نیست. کار با مدل‌ها و برندهای مختلف همه تقریبا یک‌شکل است. اما بعضی از مدل‌ها به آپشن‌هایی مجهزند که کار را آسان‌تر می‌کنند.

مثلا اگر خشک‌کن‌تان قادر به توزیع یک‌نواخت گرما باشد، دیگر نیازی نیست که سینی‌ها را چند بار در طول فرایند خشک‌کردن جابه‌جا کنید. یا مثلا خشک‌کن‌های تایمردار را نیازی نیست مدام چک کنید، بلکه می‌توانید دستگاه را پس از انجام تنظیمات به‌حال خودش بگذارید تا کارش را تمام کند. نکته دیگری که کار با خشک‌کن‌ها را راحت‌تر می‌کند، قابلیت شست‌وشوی قطعات در ماشین ظرف‌شویی است. هرچه قطعات شستنی خشک‌کن بیشتر باشند، طبیعتا وقت زیادتری را باید پس از پایان کار برای تمیزکردن دستگاه صرف کنید. پس به تعداد قطعات کثیف‌شدنی هم بی‌توجه نباشید.

اندازه و گنجایش

نیازی به گفتن نیست که پیش از خرید وسیله نسبتا جاگیری مثل میوه خشک‌ کن اول باید ببینید که چقدر برایش جا دارید. مدل‌های جمع‌وجورتر خصوصا انواع جریان عمودی جای کمتری اشغال می‌کنند، اما گنجایش‌شان هم کمتر است و در هر بار استفاده نمی‌توانید خوراکی‌های چندان زیادی خشک کنید. درمجموع اگر این وسیله را برای استفاده هرازگاهی می‌خواهید، خرید مدل‌های حجیم و جاگیر خیلی منطقی نیست.

صدا

چون میوه خشک‌ کن‌ ها بیشترشان فن‌ دارند، پس عجیب نیست که سروصدا داشته باشند. بلندی صدا هم در هر مدلی فرق می‌کند. قطعا مدل‌های کم‌صداتر بی‌آزارترند. منتها حدود دسیبل را همیشه روی بسته‌بندی دستگاه درج نمی‌کنند. پس چاره‌ای نیست جز اینکه از تجربه دیگران استفاده کنید. اما درکل دستگاه‌های خشک‌کن‌ نوع جریان افقی کمی پرصداترند.

توان مصرفی

حتما می‌دانید که هرچه توان مصرفی وسیله‌ای کمتر باشد، انرژی کمتری هم مصرف می‌کند. اما مثلا بیشتر طول می‌کشد که به دمای لازم برای شروع‌به‌کار برسد. میوه خشک‌ کن‌ هایی که توان مصرفی بالاتری دارند، سریع‌تر گرم می‌شوند، اما گران‌ترند و برق بیشتری هم مصرف می‌کنند.

توان مصرفی خشک‌کن‌های خانگی معمولا بین حدود ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ وات است. این توان مصرفی مربوط به کارکرد المنت حرارتی و موتور فن است و هرچه توزیع یکسان‌تری بین المنت و فن داشته باشد، دستگاه کارکرد بهتری خواهد داشت. دقت کنید که اندازه و تعداد فن در مدل‌های مختلف متفاوت است.

گستره دمایی

میوه خشک‌ کن‌ های ترموستات‌دار به‌دلیل برخورداری از قابلیت تنظیم دما بهترند. به‌این‌ترتیب می‌توانید کنترل بیشتری روی کیفیت نهایی کار داشته باشید و از خشک‌شدن زیادی جلوگیری کنید. نوع ترموستات هم می‌تواند آنالوگ یا دیجیتال باشد. ترموستات‌های دیجیتال دقیق‌ترند، اما نه اینکه انواع آنالوگ کارایی نداشته باشند.

اگر حدودی در نظر بگیریم، دمای لازم برای خشک‌کردن مواد غذایی مرسوم به‌قرار زیر است:

• سبزی: ۹۰ تا ۱۰۰ درجه فارنهایت (معادل حدود ۳۲ تا ۳۸ سانتی‌گراد)؛
• میوه و سبزیجات: ۱۳۰ تا ۱۶۰ درجه فارنهایت (معادل حدود ۵۴ تا ۷۱ سانتی‌گراد)؛
• گوشت و ماهی: ۱۴۵ تا ۱۶۰ درجه فارنهایت (معادل حدود ۶۳ تا ۷۱ سانتی‌گراد).

برای اطمینان از گستره دمایی موردنیاز برای مواد غذایی مختلف بهتر است که به دفترچه راهنمای محصول رجوع کنید. خوب است نکته‌ای را هم درمورد آنزیم‌های مفید موجود در مواد غذایی تازه خدمت‌تان عرض کنیم. گویا این آنزیم‌ها در گستره دمایی حدود ۱۰۴ تا ۱۰۶ درجه فارنهایت (معادل حدود ۴۰ تا ۴۱ سانتی‌گراد) کم‌کم شروع به افت می‌کنند و در گستره دمایی حدود ۱۱۶ تا ۱۲۰ درجه فارنهایت (معادل حدود ۴۷ تا ۴۹ سانتی‌گراد) کاملا از بین می‌روند.

ساخت بدنه

بدنه خشک‌کن‌های مواد غذایی پلاستیکی یا از جنس فولاد ضدزنگ است. البته فولاد ضدزنگ بیشتر برای ساخت خشک‌کن‌های سایز بزرگ و مدل‌های صنعتی استفاده می‌شود. مدل‌های خانگی را معمولا از پلاستیک می‌سازند. برای مصارف خانگی همین مدل‌های پلاستیکی که قیمت ارزان‌تری هم دارند کفایت می‌کنند.

شکل سینی

میوه خشک‌ کن‌ های دارای طبقات کشویی معمولا سینی‌های چهارگوش دارند که اتفاقا برای خشک‌کردن خوراکی‌های نواری مثل لواشک خیلی مناسب‌اند. اما میوه خشک‌کن‌هایی که طبقات‌شان روی‌هم چیده می‌شوند، برای تهیه خوراکی‌های امثال لواشک کمی سخت‌اند. این قبیل خشک‌کن‌ها وسط‌ سینی‌هایشان لوله‌ باریکی برای تقویت گردش گرما دارند و می‌توانید تعداد طبقات‌شان را برحسب نیازتان بچینید.

تایمر

خشک‌کن‌های فاقد تایمر فقط کلید روشن/خاموش دارند و بنابراین حتما باید حواس‌تان به ساعت باشد. ازآنجایی‌که خشک‌کردن مواد غذایی معمولا چند ساعت طول می‌کشد، بعید نیست که یادتان برود به دستگاه سر بزنید. اما دستگاه‌های تایمردار پس از پایان کار زنگ می‌زنند و خودشان اعلام وجود می‌کنند! حتی بعضی از مدل‌ها به قابلیت خاموشی خودکار مجهزند که باز کار را راحت‌تر می‌کنند.

نمونه‌های موجود در بازار ایران

اگر قصد خرید میوه خشک کن دارید، برندهای نسبتا متنوعی در بازار ایران موجودند.

یکی از برندهایی که در جست‌وجوهای‌تان احتمالا به آن برخورد خواهید کرد، برند نام‌آشنای فِلِر (‌Feller) است. میوه خشک کن ۵۰۰ وات فلر مدل FD500 مزایای زیادی دارد. این خشک‌کن از ۵ طبقه روی‌هم تشکیل شده است و ازجمله شاخص‌ترین مزایای آن می‌توان به قابلیت تنظیم دما در گستره دمایی ۳۵ تا ۷۰ سانتی‌گراد و داشتن تایمر اشاره کرد. سینی مخصوص لواشک و ظرف تهیه ماست هم دارد.

اگر در همین حول‌وحوش قیمتی توان خرید دارید، میوه خشک‌ کن ۲۵۰ وات دِلمونتی مدل dl-190 را هم می‌توانید مدنظر داشته باشید. این مدل درست مثل فلر از ۵ طبقه روی‌هم تشکیل شده است. ضمن اینکه از قابلیت تنظیم دما در گستره دمایی ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌گراد و تایمر ۱۲ ساعته هم برخودار است.

اما اگر قیمت پایین‌تری مدنظرتان است، بد نیست نگاهی به میوه خشک کن ۲۸۰ وات بِلانزو مدل BFD-1120 بیندازید. این مدل ۵ طبقه روی‌هم دارد و ۴ سینی آن برای میوه و سبزیجات و یکی مخصوص لواشک است. علاوه‌بر همه اینها برند باسابقه و خوش‌نام پارس‌خزر را هم فراموش نکنید. میوه خشک کن ۲۵۰ وات سایا مدل GP103 با ۵ طبقه روی‌هم برای بسیاری از مصارف خانگی کفایت می‌کند.

کافی است مدل متناسب با بودجه‌تان را انتخاب کنید تا بتوانید با تهیه اسنک‌های خانگی سالم کم‌کم از مصرف تنقلات مضری همچون چیپس در رژیم غذایی‌تان بکاهید.