۵ سوالی که باید قبل از خوردن نوشیدنی های انرژی زا جوابشان را بدانید

هیچ‌وقت از خودتان پرسیده‌اید که نوشیدنی های انرژی زا چه ترفندی برای افزایش انرژی دارند؟ آیا از فواید و مضرات این نوشیدنی‌ها چیزی می‌دانید؟ این بار در «درجه» روی نوشیدنی های انرژی زا تمرکز کردیم تا حقایقی را برایتان روشن کنیم که شاید نمی‌دانید.

بازار فروش نوشیدنی های انرژی زا در سراسر جهان رو به رشد است. در این میان تولیدکنندگان وطنی هم از قافله عقب نمانده‌ و دست به عرضه انواع نمونه‌های داخلی زده‌اند.

ادعا می‌شود که این قسم نوشیدنی‌ها قادرند با تقویت عملکرد ذهنی و جسمی از ما بمب انرژی بسازند. برای مثال توجه‌تان را به نوشته‌های روی قوطی نوشابه انرژی‌زای سینرژی بهنوش جلب می‌کنیم: «این نوشابه انرژی مصرف‌شده در کارهای سخت فیزیکی و فکری را جبران می‌کند.» مشابه چنین ادعایی را در سایر برندها هم می‌بینیم. مثلا هایپ که با شعار تبلیغاتی «بیشترین انرژی، روز و شب» سعی در جلب مشتری دارد.

• توجه: اینها را صرفا برای آشنایی با ادعاهایی که برندهای نوشیدنی های انرژی زا مطرح می‌کنند مثال زدیم و کاری به سطح کیفی این دو فرآورده نداریم.

خلاصه که با ادعای وسوسه‌انگیزی روبه‌رو هستیم. اما آیا شما هم چون به‌گمان‌تان نوشیدنی های انرژی زا بی‌ضررند با خیال راحت به تبلیغات‌شان لبیک می‌گویید؟ اگر اهل این قبیل نوشیدنی‌ها باشید، پس می‌دانید که نوشابه‌های انرژی‌زا از نوشابه‌های معمولی و رژیمی کم‌وبیش گران‌ترند.

درادامه با ما همراه باشید تا ببینیم که در پسِ قوطی‌ نوشیدنی های انرژی زا چه می‌گذرد.

۱. چه ترکیباتی در نوشیدنی های انرژی زا یافت می‌شوند؟

نوشیدنی های انرژی زا، همان‌طورکه از اسم‌شان برمی‌آید، باید حاوی ترکیبات انرژی‌زا باشند. کافئین گل سرسبد ترکیبات تقریبا همه نوشیدنی های انرژی زاست و موجب تحریک عملکرد مغز و افزایش هوشیاری و تمرکز می‌شود.

البته مقدار کافئین در برندهای مختلف ممکن است متفاوت باشد. برای مثال روی قوطی بیگ بِر آبی ۲۵۰ میلی‌لیتری مقدار کافئین در کل قوطی ۷۲٫۵ میلی‌گرم درج شده است. اما دقت داشته باشید که مقدار کافئین در کل قوطی همیشه هم این‌قدر سرراست جلوی روی مشتری قرار نمی‌گیرد. مثلا روی قوطی هایپ مقدار کافئین به‌ازای هر ۱۰۰ میلی‌لیتر ۳۲ میلی‌گرم ذکر شده است.

یعنی برای اینکه بدانید با مصرف مثلا یک قوطی ۲۵۰ میلی‌لیتری از این نوشابه انرژی زا چقدر کافئين به بدن‌تان می‌رسد باید این ۳۲ میلی‌‌گرم را ۲٫۵ برابر کنید. پس هایپ ۲۵۰ میلی‌لیتری درکل ۸۰ میلی‌گرم کافئين دارد. این درحالی است که عده زیادی از مصرف‌کنندگان فقط همان ۳۲ میلی‌گرم را می‌بینند و دقتی به معیار سنجش کافئین و حجم قوطی نمی‌کنند.

در نوشیدنی های انرژی زا علاوه‌بر کافئین ترکیبات دیگری هم موجود است که رایج‌ترین‌شان عبارت‌اند از:

قند	بخش عمده کالری نوشیدنی های انرژی زا حاصل از قند است. منتها نوشیدنی های انرژی زای بدون قند و کم‌کربوهیدرات هم داریم.
ویتامین‌های گروه ب	ویتامین‌های گروه ب در تبدیل مواد غذایی مصرفی‌مان به انرژیِ قابل‌استفاده برای بدن نقش بسزایی دارند.
مشتقات اسیدآمینه‌ای	مثل تائورین و اِل-کارنیتین. هر دوی این اسیدآمینه‌ها به‌طور طبیعی هم در بدن‌ یافت می‌شوند و در پاره‌ای از فرایندهای زیستی نقش دارند.
عصاره‌های گیاهی	مثل گوارانا و جنسینگ. گوارانا برای تقویت محتوای کافئینی و جنسینگ برای تقویت عملکرد مغز به نوشیدنی های انرژی زا اضافه می‌شوند.

۲. آیا نوشیدنی های انرژی زا واقعا موجب تقویت عملکرد مغز و رفع خستگی می‌شوند؟

هرکسی که سراغ نوشیدنی های انرژی زا می‌رود دلیل خاص خودش را دارد. یکی از دلایل مشترک مردم برای مصرف این نوشیدنی‌ها ادعای تقویت عملکرد مغز است. اما ببینیم که بنا به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی هِلث‌لاین (healthline.com) تحقیقات علمی چقدر به این ادعا مهر تأیید زده‌اند.

در نتایج برخی تحقیقات انجام‌شده دراین‌زمینه احتمال داده شده است که نوشیدنی های انرژی زا روی عملکرد مغز در حوزه‌هایی نظیر حافظه، تمرکز و زمان عکس‌العمل تأثیرگذارند و از خستگی ذهنی می‌کاهند. برای مثال در نمونه‌ای از این‌دست تحقیقات مشاهده شد که مصرف یک قوطی ۵۰۰ میلی‌لیتری رِدبول قرمز (البته رِدبول اصل!) تا ۲۴ درصد به تقویت تمرکز و حافظه کمک کرد. اغلب محققان معتقدند که تقویت عملکرد مغز دراین‌مورد تنها می‌تواند از کافئین ناشی شود. اما به‌اعتقاد عده‌ای دیگر از محققان وجود قند هم در کنار کافئین لازم است تا این تأثیر به حداکثر برسد.

ادعای دیگری که مردم را به نوشیدنی های انرژی زا علاقه‌مندتر کرده کمک به حفظ بهره‌وری در اوقات خواب‌آلودگی و خستگی است. به‌خصوص پشت‌کنکوری‌ها و شیفت‌شبی‌ها خوب می‌دانند که بهره‌وری بالا در زمانی که قاعدتا همه باید خواب باشیم به‌راحتی حاصل نمی‌شود. پس عجیب نیست که نوشیدنی های انرژی زا این‌قدر پرطرفدارند! با این نوشیدنی‌ها شاید بتوانید خودتان را بیدار و هشیار نگه دارید، اما حداقل در یک تحقیق مشاهده شده که مصرف نوشیدنی های انرژی زا از کیفیت خواب، زمانی که دیگر باید بخوابیم، می‌کاهد.

• توجه: آنچه درباره تأثیر نوشیدنی های انرژی زا روی تقویت عملکرد مغز و رفع خستگی گفتیم صرفا گزارش نتایج چند نمونه تحقیقات انجام‌شده دراین‌زمینه است و نه توصیه به مصرف رِدبول یا هر نوشیدنی انرژی‌زای دیگری.

۳. آیا نوشیدنی های انرژی زا ضرر قابل‌توجهی هم دارند؟

گفتیم که تحقیقات مختلفی نشان داده‌اند که نوشیدنی های انرژی زا در تقویت عملکرد مغز و هشیار نگه‌داشتن‌مان شاید تا حدی مؤثر باشند. اما این را هم بدانید که همه چیز درمورد این نوشیدنی ها چندان مثبت نیست. عمده نگرانی‌هایی که درخصوص نوشیدنی های انرژی زا مطرح است به احتمال ایجاد مشکلات قلبی و دیابت برمی‌گردد:

مشکلات قلبی

به‌نظر می‌رسد که نوشیدنی های انرژی زا بعضا موجب بروز مشکلات قلبی می‌شوند.

در تحقیقی مروری (تحقیقی که با رجوع به مجموعه‌ای از تحقیقات انجام‌شده درزمینه موضوعی خاص انجام می‌شود) کاشف به‌عمل آمد که نوشیدنی های انرژی زا در چندین و چند مورد عارضه قلبی نقش داشته‌ و حتی در مواردی مصرف‌کنندگان‌شان را به اورژانس کشانده‌اند. در تحقیقات دیگری هم محققان دریافتند که مصرف نوشیدنی های انرژی زا ممکن است موجب افزایش فشار خون و ضربان قلب شود.

اغلب محققان بر این باورند که مشکلات قلبیِ مرتبط با نوشیدنی های انرژی زا براثر بیش‌مصرفی کافئین رخ می‌دهد. این عارضه احتمالا بیشتر متوجه کسانی است که خودشان را در طول روز به قوطی‌قوطی از این نوشیدنی‌ها می‌بندند.

اما اگر سابقه بیماری قلبی دارید، بحث دیگری است و نباید این خطر احتمالی را سَرسَری بگیرید. بااین‌حال، به‌توصیه هِلث‌لاین، مصرف هرازگاهی نوشیدنی های انرژی زا در مقادیر قابل‌قبول به‌نظر نمی‌رسد که در بزرگسالان سالم بدون سابقه بیماری‌های قلبی مشکلی از این بابت ایجاد کند.

دیابت

اکثر نوشیدنی های انرژی زا قند بالایی دارند. برای مثال هر قوطی ۲۵۰ میلی‌لیتری نوشابه انرژی‌زای اِستارت حاوی حدود ۲۵ گرم قند است (معادل حدود ۶ قاشق چای‌خوری شکر). پس اگر دیابتی هستید، در مصرف نوشیدنی های انرژی زا محتاط باشید. قند بالای این نوشیدنی‌ها موجب افزایش شدید قند خون و ایجاد مشکلات سلامتی برای خصوصا افراد دیابتی می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که قند خون بالا با افزایش استرس اُکسیداتیو و التهاب و درنتیجه تحریک بروز بیماری‌های مزمن در ارتباط است. اگر مشکل دیابت هم ندارید، باز نباید از این حجم قند به‌سادگی عبور کنید.

۴. آیا مصرف نوشیدنی های انرژی زا برای کودکان و نوجوانان مجاز است؟

براساس توصیه‌های منتشرشده از سوی آکادمی پزشکی اطفال آمریکا در سال ۲۰۱۱، کودکان و نوجوانان باید به‌دلیل خطر وابستگی و اعتیاد به کافئین از مصرف نوشیدنی های انرژی زا برحذر باشند. همچنین گفته شده است که کافئین زیاد نوشیدنی های انرژی زا می‌تواند روی رشد قلبی و مغزی در این سنین اثر سوء داشته باشد.

درمجموع مصرف نوشیدنی های انرژی زا در سنین پایین توصیه نمی‌شود.

۵. منِ بزرگسال در روز چقدر نوشیدنی انرژی زا می‌توانم مصرف کنم؟

در پایگاه اطلاع‌رسانی هِلث‌لاین آمده است که افراد بالغ از ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز بیشتر مصرف نکنند.

ضمنا توجه داشته باشید که در برخی نوشیدنی های انرژی زا از عصاره‌های گیاهیِ حاوی کافئین هم استفاده شده است. برای مثال خود گوارانا که بعضی برندها در فرمولاسیون‌شان به‌کار می‌برند در هر گرم دارای ۴۰ میلی‌گرم کافئین است. گاهی تولیدکنندگان از احتساب کافئین عصاره‌های گیاهی در کافئین کل فرآورده خودداری می‌کنند. درنتیجه شاید عددی که برای کافئین روی قوطی درج می‌شود درواقعیت بیش از چیزی باشد که عنوان شده است.

باز هم یادآوری می‌کنیم که بسته به برند و سایز قوطی خیلی بعید نیست که با مصرف چند قوطی در روز به عوارض بیش‌مصرفی کافئین دچار شوید. بااینکه مصرف هرازگاهی این نوشیدنی‌ها در مقدار قابل‌قبول به‌نظر نمی‌رسد که در افراد سالم مشکل خاصی ایجاد کند، بااین‌حال عاقلانه‌تر است که نوشیدنی های انرژی زا را به پای ثابت رژیم غذایی روزمره‌تان تبدیل نکنید. به‌علاوه بهتر است مصرف سایر مواد غذایی کافئین‌دار را روزی که نوشیدنی انرژی‌زا مصرف می‌کنید کاهش دهید.

کلام آخر

سعی کردیم جنبه‌های مثبت و منفی نوشیدنی های انرژی زا را مختصر و مفید برایتان روشن کنیم. حتما متوجه شده‌اید که نوشیدنی های انرژی زا به‌دلیل قند بالا و سایر تأثیراتی که احتمال می‌رود روی سلامتی داشته باشند انتخاب مناسبی برای سالم‌خواری نیستند. ضمنا ناگفته نماند که محققان هنوز به زمان بیشتری برای شفاف‌تر شدن اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت این قسم نوشیدنی‌ها روی سلامتی نیاز دارند.

فقط در پایان یادآوری می‌کنیم که روی قوطی نوشیدنی های انرژی زا معمولا به گروه‌های در معرض خطر هشدار داده می‌شود. برای مثال می‌نویسند که «مصرف این محصول برای کودکان، زنان باردار، مادران شیرده، بیماران قلبی‌وعروقی و افراد حساس به کافئین توصیه نمی‌شود.» پس خواهشمندیم که به اطلاعات مندرج روی بسته‌بندی مواد غذایی بیشتر توجه کنید.