معایب سرخ کن بدون روغن و هواپز؛ آیا سرخ کن بدون روغن سرطان زا است؟

هواپزها اخیراً با استقبال گسترده مردم مواجه شده‌اند. بااین‌حال، این ابزارهای جذاب، نقاط ضعفی هم دارند: از زمان پخت طولانی گرفته تا غذای نسبتاً خشک و نظافت طولانی. در مطلب از درجه، خواهیم دید که آیا سرخ کن بدون روغن سرطان زاست یا از نظر سلامتی مشکلی ندارد.

همانطور که در راهنمای خرید سرخ کن گفتیم، هواپز مواد غذایی را با گردش هوای داغ و بدون نیاز به مقدار زیادی روغن سرخ می‌کند. کافی است یک قاشق غذاخوری روغن پخت‌وپز (معادل ۱۵ ملی‌لیتر) را داخل سرخ کن بریزید. بهترین سرخ کن بدون روغن با کمک‌ فن‌های مخصوص، جریان هوای گرمی ایجاد می‌کند که ذرات و قطرات چربی را در اطراف مواد غذایی به گردش در می‌آورد. این فرآیند باعث از دست رفتن رطوبت و سرخ شدن مواد غذایی می‌شود. 

بهترین هواپز تفال یا سرخ کردن بدون روغن فیلپس هم مانند بسیاری دیگر از روش‌های پخت غذا برخی از واکنش‌های شیمیایی از قبیل «اثر میلارد» را ایجاد می‌کند. اثر میلارد به خودی خود از مجموعه‌ای از واکنش‌های شیمیایی تشکیل شده که مسئول ایجاد شاخصه‌های طعمی و قهوه‌ای شدن غیر آنزیمی غذاهای سرخ یا برشته‌شده هستند. این امر می‌تواند یکی از اصلی‌ترین مضرات سرخ کن بدون روغن و هر وسیله دیگری باشد که در روند پخت، حرارت بالایی ایجاد می‌کند.

هواپز چگونه کار می‌کند؟

پیش از اینکه بخواهیم بفهمیم که آیا هواپز سرطان‌زاست؛ شاید بهتر باشد که با عملکرد هواپز آشنا شویم. هواپز چیزی شبیه به فر-های کانوکشن کوچک است که در مقایسه با فرهای معمولی مصرف انرژی بسیار کمتری دارند و غذا را سریع‌تر می‌پزند. برای استفاده از هواپز کافی است که مواد غذایی را داخل کشوی هواپز قرار داده و زمان و دما را مشخص کنید تا تا فرایند پخت انجام شود.

مکانیسم هواپز بر اساس گردش هوای داغ اطراف غذای شماست. زمانی که درب یا کشوی هواپز را می‌بندید، این محیط سربسته به سرعت داغ شده و دمای آن به شدت بالا می‌رود. همین گردش هوای داغ باعث می‌شود که غذای‌تان، بافت ترد به خودش بگیرد.

با استفاده از هواپز غذاهای مختلفی می‌توان تهیه کرد؛ از مرغ سوخاری گرفته تا کباب گوشت، نان و سیب‌زمینی و حتی کیک قابلیت تهیه در هواپز را دارند. از طرفی می‌توانید از هواپز برای دوباره گرم کردن غذا هم استفاده کنید. برای مثال، مایکروفرها اصولاً حین دوباره گرم کردن غذا باعث می‌شوند که مواد غذایی خیس و نرم شوند اما در زمان استفاده از هواپز چنین اتفاقی رخ نخواهد داد.

اگر بخواهیم کمی تخصصی‌تر صحبت کنیم، باید بگوییم که هواپزها با استفاده از هوای داغ حاوی ذرات ریز روغن رطوبت غذا را از آن می‌گیرند. نتیجه این کار، تهیه غذایی است که ویژگی‌هایش نسبتاً شبیه به غذای سرخ‌شده است با این تفاوت که میزان چربی و روغن مورد استفاده برای تهیه آن بسیار کم است.

مقایسه هواپز با سایر روش‌های پخت‌وپز

زمانی که غذا را به روش‌های مختلف سرخ می‌کنید، میزان چربی آن بسیار بیشتر از روش‌های دیگر مانند هواپز، گریل، پخت در فر و آرام‌پز است.

مثلاً اگر ۱۰۰ گرم سینه مرغ را سوخاری کنید، چیزی حدود ۱۳.۲ گرم چربی در آن وجود خواهد داشت. از طرفی اگر همین سینه مرغ را داخل هواپز یا فر تهیه کنید، میزان روغن آن ۰.۳۹ گرم خواهد بود. به بیانی دیگر هواپزها مقدار بسیار کمی روغن استفاده می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود با حفظ طعم و بافت مشابه، سالم‌تر باشند.

در واقع هواپزها می‌توانند روغن‌های پرچرب و پرکالری را از روند تهیه غذا حذف کنند و در نهایت نتیجه‌ای شبیه به سرخ‌کن‌های معمولی داشته باشند. حذف چربی و کالری نیز مزایای زیادی برای سلامتی شما خواهد داشت که از جمله آن‌ها می‌توان به کنترل بهتر سطح کلسترول و بیماری‌های قلبی عروقی اشاره کرد.

یادتان باشد که هواپزها اصولاً تنها نیاز به یک قاشق غذاخوری روغن دارند و همین موضوع می‌تواند میزان کالری غذا را تا ۸۰ درصد کاهش دهد.

معایب سرخ کن بدون روغن چیست؟

هواپزها نیز مانند هر دستگاه دیگری یک سری معایب با خود به همراه دارند که بهتر است با آن‌ها آشنا باشیم. اما معایب هواپز چیست؟

زمان پخت طولانی‌تر

یکی از مهم‌ترین معایب سرخ کن بدون روغن این است که تهیه غذا با آن بیش‌تر از سرخ کردن با روغن به روش Deep Frying طول می‌کشد. فارغ از نوع دستگاه مورد استفاده و ماهیتابه، سرخ کن یا هواپز بودن آن، لازم است پیش از شروع فرآیند سرخ کردن غذا، وسیله مورد نظر را کاملاً گرم کنید. بنابراین، داغ شدن همه این وسایل مدتی طول می‌کشد. مشکل این است که هواپز برای گرم کردن جریان هوای داخلی و نگه‌داشتن دما در بازه خاص، به زمان بیش‌تری نیاز دارد. تجربه نشان می‌دهد که برخی از هواپزها به سختی می‌توانند در دمای تنظیم‌شده خود باقی بمانند؛ یعنی در روند سرخ کردن با هوا مقدار زیادی گرما از دست می‌دهند که منجر به طولانی‌تر شدن زمان پخت می‌شود. برای مثال پخت سیب زمینی با بهترین سرخ کن معمولی ۱۰ دقیقه و با هواپز حداقل ۲۰ دقیقه در بالاترین دما یعنی ۲۰۰ درجه سانتیگراد طول می‌کشد.

غذای ترد نشده

یکی دیگر از معایب هواپز این است که خصوصاً در ابتدا باید از طریق آزمون و خطا پیش بروید و درجه حرارت مناسب برای سرخ کردن هر یک از مواد غذایی را پیدا کنید. در غیر این‌صورت، ممکن است غذای شما بسوزد، خشک شود یا رطوبت موجود در بافتش را به خوبی از دست ندهد و اصلاً ترد نشود. برای مثال، اگر قصد خوردن پنیر کبابی را دارید به‌هیچ عنوان نباید روی دستگاه هواپزتان حساب کنید؛ چرا که به‌جای سرخ کردن قطعات پنیر آن‌ها را نرم یا ذوب می‌کند. با این وجود، نظرات برخی خریداران در مورد سرخ کن نشان می‌دهد که هرگز از میزان تردی و آبدار بودن غذای هواپز راضی نشده‌اند.

طعم متفاوت غذا

ارائه غذا با طعمی متفاوت از آنچه می‌شناسید، از دیگر معایب سرخ کن بدون روغن است. دلیل‌اش هم این است که این دستگاه با استفاده از روش کانوکشن (Convection) هوای داغ را در اطراف مواد غذایی به گردش در می‌آورد. یعنی، فرآیند پخت در سرخ کن بدون روغن با دیگر دستگاه‌ها متفاوت است. این امر می‌تواند در تغییر طعم غذا تاثیرگذار باشد.

نیاز به نظافت مکرر

نیاز به نظافت مکرر از دیگر معایب این دستگاه به حساب می‌آید. درست است که تمیز کردن سرخ کن بدون روغن در مقایسه با سرخ کن معمولی آسان‌تر است؛ با این حال، باز هم چالش‌هایی را برایتان ایجاد می‌کند. یادتان باشد درست برعکس سرخ‌کن‌های معمولی، پس از هر بار استفاده لازم است دستگاه هواپز را کاملاً تمیز کنید. در غیر این‌صورت، بعد از چند بار مصرف، دیگر به سختی می‌توانید قطعات این دستگاه را بشویید؛ چرا که ذرات غذا و چربی به تار و پود قطعات می‌چسبد و با آن یکپارچه می‌شود. خبر خوب این است که برای شستن قطعات هواپز می‌توانید از ماشین ظرفشویی کمک بگیرید. البته این به شرطی است که ابعاد هر دوی این دستگاه‌ها با یکدیگر تناسب داشته باشد.

قیمت نسبتاً زیاد

وقتی از معایب سرخ کن بدون روغن حرف می‌زنیم، لازم است به قیمت نسبتاً بالای آن هم اشاره کنیم. هواپز یک وسیله همه‌کاره و فناوری تقریباً جدید است که می‌تواند جایگزین وسایل گوناگونی مانند فر برقی و گازی، سرخ کن معمولی و تابه‌های درجه یک باشد. بنابراین، طبیعی است که در مقایسه با موارد یادشده از قیمت بالاتری برخوردار باشد. البته، همان‌طور که می‌دانید، بازه قیمت تا حدود زیادی به برند دستگاه و امکانات آن بستگی دارد. یعنی برای مثال، نمی‌توانید بهای سرخ کن فیلیپس را با یک هواپز بی‌نام و نشان مقایسه کنید.

آیا سرخ کن بدون روغن سرطان زاست؟

اصولاً افراد در اولین مواجهه خود با هواپز این سوال برای‌شان ایجاد می‌شود که آیا هواپز سرطان‌زاست؟ در بررسی معایب سرخ کن بدون روغن، خوب است بدانید استفاده از این دستگاه الزاماً موجب بیماری سرطان نمی‌شود. با این حال، سرخ کردن مواد غذایی با هر روشی منجر به تشکیل ترکیبات خاصی مانند آکریل آمید می‌شود که با ایجاد سرطان مرتبط هستند. آکریل آمید به‌عنوان عامل سرطان‌زای احتمالی برای انسان شناخته می‌شود. این ترکیب زمانی تشکیل می‌شود که غذا تا دمای بالاتر از ۱۲۰ درجه سانتی‌گراد یا ۲۵۰ درجه فارنهایت گرم شود.

همان‌طور که گفتیم، طی فرآیند حرارت دادن یک سری واکنش‌های شیمیایی به نام «میلارد» ایجاد می‌شود که قندها و اسیدهای آمینه موجود در غذا را به آکریل آمید تبدیل می‌کند. غذاهایی که کربوهیدرات بالایی دارند (مانند چیپس سیب زمینی، سیب زمینی سرخ کرده و برخی دیگر از خوردنی‌های مشابه) حاوی بالاترین سطح آکریل آمید هستند. اما ماهی، گوشت و سبزیجات هنگام پخته‌شدن مقادیر کمتری از این ترکیب شیمیایی را تولید می‌کنند. با وجود این، میزان آکریل آمید تولیدشده در غذاهایی که توسط هواپز یا سرخ کن بدون روغن پخته می‌شود، به‌هیچ عنوان بیش‌تر از مواقع دیگر نبوده و در اغلب موارد، می‌تواند کم‌تر هم باشد. بنابراین شواهدی در مورد اینکه سرخ کن بدون روغن سرطان‌زاست، وجود ندارد.

آیا هواپز اشعه مضر دارد؟

برخلاف ادعای برخی از افراد غیر متخصص و آن‌چه در مایکروویو می‌بینیم، دستگاه‌های هواپز هیچ اشعه مضری از خودشان ساطع نمی‌کنند. در نتیجه، احتمال قرار گرفتن در معرض اشعه‌های زیان‌آور را نمی‌توان در فهرست مضرات سرخ کن بدون روغن دسته‌بندی کرد.

ریسک‌های استفاده از هواپز

تعدادی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که استفاده از هواپز می‌تواند سطح محصولات اکسیداسیون کلسترول (COPs) را در ماهی افزایش دهد. این ترکیبات می‌توانند با افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی، سرطان و یک سری مشکلات دیگر همراه باشند.

احتمالاً قبلاً چیزهایی در مورد هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای (PAHs) هم شنیده‌اید. این مواد در زمان پخت‌وپز با دمای بالا به صورت بخار تولید می‌شوند و سرطان‌زا هستند. زمانی که در حال استفاده از هواپز هستید نیز احتمال دارد PAHs تولید شود اما مقدار آن خیلی کمتر از روش‌های دیگر مانند سرخ‌کن‌های روغنی قدیمی است. 

به بیانی دیگر، غذاهایی که با استفاده از هواپز تهیه می‌شوند مقداری ریسک به همراه دارند؛ اما ریسک آن بسیار کمتر از سرخ‌کن‌های روغنی است و از همین روی می‌توانیم از مضرات هواپز چشم‌پوشی کنیم. 

چگونه از هواپز به شکل ایمن استفاده کنیم؟ 

به طور کلی هواپزها نسبت به سرخ‌کن‌های روغنی که از قدیم استفاده می‌شدند گزینه سالم‌تر و ایمن‌تری از لحاظ سلامتی هستند. اما سلامت هواپزها تا حد زیادی بستگی به نوع غذایی دارد که داخل آن‌ها می‌گذارید. 

• هواپزها نمی‌توانند چربی ترانس مرغ‌های فراوری‌شده یا چربی اشباع موجود در بیکن را از بین ببرند. به همین دلیل شاید بهتر باشد که از آن برای پختن مواد غذایی که چربی زیادی دارند، مانند ماهی و بیکن استفاده نکنید و به سراغ مواد غذایی دیگری مانند سبزیجات یا پروتئین‌های کم‌چرب بروید. 

• سعی کنید که دستورهای پخت متنوعی را امتحان کنید تا روش استفاده از این دستگاه را به طور کامل یاد بگیرید. از پخت سبزیجات گرفته تا پخت گوشت‌های آبدار را با استفاده از هواپز انجام دهید تا به طور کامل با قابلیت‌های دستگاه‌تان آشنا شوید. 

• بهتر است که دما و زمان پخت مناسب هر یک از مواد غذایی را در هواپز بدانید. برای اطلاع از این موارد می‌توانید به دفترچه راهنمای دستگاه‌تان مراجعه کرده یا اینکه در اینترنت جستجو کنید. 

• گرم کردن اولیه دستگاه باعث می‌شود که بلافاصله پس از اینکه مواد غذایی را داخل دستگاه قرار دادید، فرایند پخت آغاز شود و به این ترتیب غذا حالت ترد بهتری به خود می‌گیرد. انجام این کار بسیار ساده است اما تاثیر زیادی روی خروجی نهایی دارد. 

• حتماً هواپز خود را از برندهای معتبر تهیه کنید. برندهای معتبر از مواد اولیه مرغوب برای تولید هواپزهای خود استفاده می‌کنند که این موضوع برای سلامتی شما و خانواده‌تان بسیار مهم است. در واقع خرید هواپز را شبیه یک سرمایه‌گذاری در نظر بگیرید. 
• نظافت هواپز را جدی بگیرید و بعد از هر بار استفاده، آن را تمیز کنید. باقی ماندن مواد غذایی داخل هواپز نه‌تنها در پخت‌وپز بعدی طعم و عطر غذا را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه باعث سوختن مواد غذایی و آسیب به سلامت شما خواهد شد.

آیا سرخ کن برای مواد مغذی ضرر دارد؟

دستگاه هواپز درست مانند بسیاری دیگر از تجهیزات مخصوص پخت، غذاها را در حرارت بسیار بالایی آماده می‌کند. طبخ غذا در حرارت زیاد موجب از بین رفتن برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌شود. در ضمن، این فرآیند ترکیباتی را تولید می‌کند که برای سلامت بدن زیان‌آور هستند. با توجه به آن‌چه گفتیم، این موارد را نمی‌توان فقط به حساب معایب هواپز گذاشت و درباره همه روش‌های پخت با دمای زیاد صدق می‌کند.

جدیدترین سرخ کن‌های بدون روغن را ببینید

در آخر، آیا روش سرخ کردن بدون روغن سالم است؟

فارغ از اینکه سرخ کن دکمه ای بخریم یا لمسی، این دستگاه در مقایسه با سرخ کن معمولی گزینه سالم‌تری به حساب می‌آید و می‌تواند روشی مبتکرانه برای سرخ کردن مواد گوشتی، سیب زمینی و انواع سبزیجات باشد. یعنی برخلاف شایعات موجود درباره معایب سرخ کن بدون روغن پخت غذا در این دستگاه می‌تواند موجب کاهش کالری، چربی و ترکیبات زیان‌آوری شود که از طریق دیگر روش‌های طبخ در سطح بالاتری ایجاد می‌شوند. بنابراین، اگر به‌دنبال روشی برای کم کردن میزان چربی غذا و کاهش وزن هستید، می‌توانید از هواپز استفاده کنید. با این حال، خوب است به خاطر داشته باشید فقط به این دلیل که این دستگاه در مقایسه با سرخ‌کن‌های معمولی از روغن کم‌تری استفاده می‌کند، نمی‌تواند بهترین گزینه برای تامین سلامت کلی بدن شما باشد. نظر شما چیست؟ آیا تا به‌حال از سرخ کن بدون روغن استفاده کرده‌اید؟ از نتیجه کار راضی بوده‌اید؟ ممنون می‌شویم دیدگاه‌ها و تجربیات‌تان را در بخش «نظرات کاربران» با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.

سوالات پرتکرار

۱. آیا هواپز سرطان‌زا است؟

خیر. البته باید در نظر داشته باشید که هر روشی که برای سرخ کردن مواد غذایی استفاده می‌شود می‌تواند ترکیب خاصی به نام آکریل آمید ایجاد کند که با بروز سرطان مرتبط است. با این حال تولید آکریل آمید در هواپز بیشتر از سایر روش‌های سرخ‌ کردن نیست. 

۲. آیا هواپز اشعه دارد؟ 

خیر. برخلاف مایکرویو، هواپز اشعه ندارد و غذا را از طریق گردش هوای گرم می‌پزد.

۳. آیا استفاده از هواپز از لحاظ سلامتی ایمن‌تر از سرخ‌کن‌های روغنی و قدیمی است؟

بله. اگر هواپز خود را از برندهای معتبر و شناخته‌شده تهیه کنید، گزینه سالم‌تری نسبت به سرخ‌کن‌های قدیمی است.